Aikido: Το Σωμα Κατα Τη Διαρκεια Της Τεχνικης - Μερος Β

Το κείμενο αυτό αποτελεί συνέχεια του A μέρους οπότε σας προτείνουμε να το διαβάσετε αφού έχετε διαβάσει το Μέρος A.

Το δυναμικά χαλαρό σώμα – διαθεσιμότητα

Το σώμα μας, όπως αναφέραμε στο πρώτο μέρος, θα πρέπει μακροπρόθεσμα να διατηρείται στην φυσιολογική του στάση (όρθιο, ευθυτενές, τα άκρα στη φυσιολογική τους έκταση). Ταυτόχρονα θα πρέπει να παραμένει δυναμικά χαλαρό ώστε να μπορεί να αντιδράει κατάλληλα στις δυνάμεις που ασκούνται επάνω του. Ας θυμηθούμε ότι κάθε δύναμη που ξεπερνάει την ελάχιστη δύναμη της επαφής αναγκάζει (ή θα πρέπει να αναγκάζει) το σώμα να κινηθεί προς την κατεύθυνση εφαρμογής της.

Σημαντικό στοιχείο που επηρεάζει την κίνηση του σώματος είναι η μάζα του σε συνδυασμό με τα “τεχνικά” του χαρακτηριστικά (μύες, αρθρώσεις). Ας σκεφθούμε το εξής: κρατάτε το μικρό παιδί σας από το χέρι και περπατάτε στο δρόμο. Ξαφνικά πρέπει να το τραβήξετε προς το μέρος σας. Τραβώντας με δύναμη το χέρι σας το σώμα του μικρού παιδιού θα κινηθεί ως εξής: πρώτα θα τεντώσει το χέρι του (που κρατάτε), μετά θα περιστραφεί το σώμα του γύρω από τον άξονα συμμετρίας του και τελικά θα ακολουθήσει το σώμα του ξεκολλώντας ενδεχομένως το πίσω του πόδι από το έδαφος (αν η κίνηση είναι μεγάλη). Αυτή είναι μια φυσιολογική κίνηση ενός χαλαρού σώματος. Η κίνηση αυτή επηρεάζεται από τη μάζα του σώματος με βάση τους νόμους της φυσικής σχετικά με την αδράνεια ενός σώματος. Προφανώς το παιδί όταν τελειώσει η επίδραση της δύναμης στο σώμα του θα ισορροπήσει και θα επανέλθει σταδιακά στη φυσιολογική του στάση.

Αυτού του είδους την κινησιολογία προσπαθούμε να κατακτήσουμε στο Aikido υπό την έννοια, το σώμα να είναι δυναμικά χαλαρό, να αντιδράει στα εξωτερικά ερεθίσματα κινούμενο κατάλληλα και επανερχόμενο στη φυσιολογική του κατάσταση μόλις αυτά σταματήσουν να υφίστανται. Ο όρος που χρησιμοποιούμαι στο Aikido είναι να είναι κάποιος διαθέσιμος.  

Το δυναμικά χαλαρό σώμα – Εικονικά ελατήρια

Ας φέρουμε στο μυαλό μας ένα ελατήριο (εικόνα α). Αν το συμπιέσουμε (εικόνα β) συσσωρεύει ενέργεια η οποία απελευθερώνεται προς το ελεύθερο άκρο του, μόλις πάψει να ασκείται η δύναμη συμπίεσης. Αντίστοιχη ενέργεια απελευθερώνεται αν το ελατήριο το τεντώσουμε (εικόνα γ).

Αυτό το πρακτικό παράδειγμα της λειτουργίας των ελατηρίων, το χρησιμοποιούμε στη εξάσκηση για να καθοδηγήσουμε το σώμα μας στη κίνησή του ώστε να διατηρεί την επαφή ενώ βρίσκεται σε κατάσταση δυναμικής χαλαρότητας.

Φανταζόμαστε λοιπόν ένα ελατήριο του οποίου η μία άκρη του βρίσκεται στην περιοχή του πεδίου δράσης του χεριού (βλέπε εδώ) ενώ το άλλο άκρο βρίσκεται στο κέντρο βάρους του σώματος. Η κίνηση του σώματος ενεργοποιείται από τις δυνάμεις που εφαρμόζονται στο σημείο δράσης (=σημείο επαφής).

Με παρόμοιο τρόπο μπορούμε να φανταστούμε ένα ελατήριο στρέψης το οποίο βρίσκεται στο ύψος των γοφών και το κέντρο του βρίσκεται στο κέντρο βάρους του σώματος. Το ελατήριο συμπιέζεται ή τεντώνεται ανάλογα με τη περιστροφή των γοφών.

Έτσι για παράδειγμα, στη επίθεση Katate Dori, αν ο ένας από τους δύο ρόλους πχ ο επιτιθέμενος πιέσει το σημείο δράσης οριζόντια προς το σώμα του άλλου ρόλου, στη περίπτωσή αυτή του αμυνόμενου, τότε το εικονικό ελατήριο θα συμπιεστεί. Αυτό θα έχει σαν συνέπεια η ενέργεια που θα συσσωρευτεί να απελευθερωθεί προς το ελεύθερο σημείο δηλαδή το κέντρο βάρους του σώματος έχοντας σαν συνέπεια την, σε δεύτερο χρόνο, μετακίνησή του σώματος προ τη ίδια κατεύθυνση.

Αντίστοιχα αν ο επιτιθέμενος τραβήξει το σημείο επαφής τότε το ελατήριο θα τεντωθεί και αυτό θα έχει σαν συνέπεια σε δεύτερο χρόνο να κινηθεί το σώμα προς την ίδια κατεύθυνση. Με παρόμοιο τρόπο, αν ο επιτιθέμενος ανεβάσει το σημείο δράσης τότε το εικονικό ελατήριο θα τραβήξει το κέντρο βάρους προς τα επάνω ενώ αν κατεβάσει το σημείο δράσης τότε θα κατέβει χαμηλότερα και το κέντρο βάρους.

Σε όλες τις περιπτώσεις ισχύουν οι εξής βασικές αρχές: α) μακροπρόθεσμα το εικονικό ελατήριο θα πρέπει να επανέρχεται στο φυσιολογικό του μέγεθος, β) το σώμα, όταν δέχεται μια εξωτερική ενέργεια, κινείται -λόγω αδράνειας- πάντα σε δεύτερο χρόνο (αποτέλεσμα της μεγαλύτερης μάζας που διαθέτει) ενώ όταν αποδίδει ενέργεια κινείται πρώτο και γ) το σημείο επαφής δεν μετακινείται, θεωρείται ένα σταθερό σημείο και αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να μετακινείται το υπόλοιπο σώμα σε σχέση με αυτό.

Στη διπλανή εικόνα, βλέπουμε στιγμιότυπα από τη τεχνική Ushiro Ryote Dori Kokyu Nage. Στη θέση Α το εικονικό ελατήριο θεωρούμε ότι έχει το κανονικό του μέγεθος (πράσινο σημείο=κέντρο βάρους, πορτοκαλί σημείο=σημείο επαφής). Καθώς ο nage εξελίσσει τη κίνησή του ανυψώνει το ένα σημείο επαφής (θέση Β) κάτι που έχει σαν αποτέλεσμα την έκταση του εικονικού ελατηρίου. Το ελεύθερο άκρο του ελατηρίου, το οποίο τοποθετείται στο κέντρο βάρους, ωθεί το κέντρο βάρους προς τα επάνω έχοντας σαν φυσική συνέπεια την ανύψωσή του σώματος.

Στη θέση C η κίνηση της επαφής οδηγείται προς τα εμπρός και αυτό έχει σαν συνέπεια να δημιουργηθεί μια ροπή ως προς το κέντρο βάρους του uke και ως εκ τούτου το σώμα του uke περιστρέφεται γύρω από το κέντρο του. Το εικονικό ελατήριο θα τραβήξει προς τα εμπρός το κέντρο βάρους του uke. Παρόμοιες σκέψεις κάνουμε και για το άλλο σημείο επαφής.

Η αδράνεια του σώματος

Η αδράνεια επηρεάζει σημαντικά την κινησιολογία των σωμάτων των δύο ρόλων κατά τη διάρκεια μιας τεχνικής. Όπως έχει ήδη αναφερθεί κάθε φυσικό σώμα για να τεθεί σε κίνηση θα πρέπει να δεχθεί δύναμη η οποία να υπερνικήσει την αντίστασή λόγω αδράνειας. Μόλις τεθεί σε κίνηση η δύναμη η οποία μπορεί να το κρατάει σε κίνηση είναι μικρότερη της αρχικής. Με παρόμοιο τρόπο για να αλλάξει την κίνησή του ένα φυσικό σώμα πχ να επιταχυνθεί ή να επιβραδυνθεί (ενδεχομένως μέχρι και να σταματήσει) τότε χρειάζεται να ασκηθούν δυνάμεις οι οποίες εξαρτώνται από τη μάζα του. Όσο μεγαλύτερη η μάζα του τόσο μεγαλύτερη η δύναμη που πρέπει να εφαρμοσθεί. Επομένως καταλαβαίνουμε ότι τα άκρα μας απαιτούν μικρότερες δυνάμεις για να αλλάξει η κινητική τους ενέργεια από ότι ο κορμός αφού ο δεύτερος έχει μεγαλύτερη μάζα.

Τέλος, θα πρέπει να έχουμε κατά νου ότι τα μέλη του σώματός μας λόγω της αδράνειας αντιλαμβάνονται με καθυστέρηση τις ενέργειες που ασκούνται πάνω τους. Η καθυστέρηση αυτή είναι τόσο μεγαλύτερη όσο μεγαλύτερη είναι η μάζα τους.

Στα παρακάτω στιγμιότυπα φαίνεται ένα παράδειγμα για το πως τα μέλη του σώματος αντιλαμβάνονται τις αλλαγές που συμβαίνουν (σαν αποτέλεσμα των δυνάμεων που ασκούνται σε αυτό). Στην επίθεση Katate Dori τα δύο σώματα έρχονται στιγμιαία σε επαφή (εικόνα Α). Παρότι στο σημείο επαφής το χέρι του uke σταματάει τη κίνησή του, το σώμα του, λόγω της μεγαλύτερης μάζας του, καθυστερεί να αντιληφθεί τη συγκεκριμένη αλλαγή και επομένως συνεχίζει την κίνησή του. Θεωρώντας δεδομένο ότι το σημείο επαφής δεν μετακινείται το σώμα του uke ουσιαστικά συμπιέζεται πάνω σε αυτό (εικόνες Β και C).

Καθώς το σώμα του uke συμπιέζεται πάνω στο σημείο επαφής το εικονικό ελατήριο συμπιέζεται και αυτό. Η ενέργεια που αποθηκεύεται στο ελατήριο σταδιακά ισοσκελίζει την ενέργεια του σώματος το οποίο επιβραδύνεται και στιγμιαία σταματά (εικόνα C).

Η ενέργεια του ελατηρίου απελευθερώνεται προς το ελεύθερο άκρο του (θυμίζουμε αυτό που βρίσκεται στο κέντρο βάρους του uke) κάτι που έχει σαν συνέπεια το σώμα του uke να ξεκινήσει την κίνησή του προς την αντίθετη κατεύθυνση. Τελικά η ενέργεια εξαντλείται και το σώμα του uke ακινητοποιείται σταδιακά (εικόνα E).Στη τελική θέση η επαφή διατηρείται με την ελάχιστη δύναμη επαφής.

Για τον αναγνώστη που δεν είναι εξοικειωμένος με αυτού του είδους τη προσέγγιση (δηλαδή μέσω των φυσικών νόμων) μπορεί να φέρει στο νου του μια μπάλα του τένις την οποία πετάμε σε ένα τοίχο. Η μπάλα καθώς έρχεται σε επαφή με το τοίχο παραμορφώνεται και λόγω της ελαστικότητάς ανακτά το αρχικό της σχήμα αναπηδώντας προς πίσω.

Η εξάσκηση με αυτή τη θεώρηση δημιουργεί την αντίληψη της διαθεσιμότητας και την αίσθηση της επαφής καθ’ όλη τη διάρκεια μιας τεχνικής. Ο ασκούμενος βρίσκει μια λογική στο να κρατάει την επαφή και να ακολουθεί τη κινησιολογία του συνεργάτη του. Μετά από αρκετή συστηματική προπόνηση η αίσθηση της επαφής και της διαθεσιμότητας λειτουργούν αυτόματα. Ο ασκούμενος θα πρέπει να έχει κατά νου ότι η κινησιολογία του θα πρέπει να κινείται πάντα σε λογικά πλαίσια έχοντας σαν γνώμονα ότι το σώμα θα πρέπει να διατηρείται όσο το δυνατόν πιο κοντά στη φυσιολογική του στάση και ότι η κίνησή του θα πρέπει να είναι αποτέλεσμα δυνάμεων που δρουν σε αυτό (σχέση αιτίου και αιτιατού).

Σε όλες τις περιπτώσεις επαφής ο ασκούμενος θα πρέπει να έχει στο μυαλό του τη φιλοσοφία της επαφής όπως περιγράφεται στις ενότητες Aikido: Η Επαφή, 11/2011 και Aikido: Η Επαφή Κατά Τη Διάρκεια Της Τεχνικής 12/2011.