Aikido: Breakfalls - Ξεπερνωντας τους φοβους μας!

Εισαγωγή

Μια πτώση με breakfall (απόσβεση της ενέργειας) αποτελεί ένα στοιχείο που το συναντάμε στο Aikido (όπως και σε άλλες πολεμικές τέχνες) το οποίο τις περισσότερες φορές δεν έχει εφαρμογή στη πράξη. Αποτελεί όμως μέρος της κινησιολογίας των τεχνικών και ίσως ένα από τα πιο δύσκολα στοιχεία της τέχνης του Aikido.

Και αυτό γιατί καλείται ο Aikidoka να αντεπεξέλθει σε μια δύσκολη κατάσταση κατά την οποία είτε χάνει βίαια την ισορροπία του είτε κινδυνεύει, πολλές φορές, να τραυματίσει ένα μέλος του σώματός του. Έτσι λοιπόν αποφεύγει αυτή τη βίαιη κατάσταση εκτελώντας μια πτώση (ukemi) με τα χαρακτηριστικά της απόσβεσης της ενέργειας (breakfall).

Παράλληλα ο Aikidoka κάνοντας κτήμα του τη τέχνη του breakfall αποκτά μια αίσθηση ελευθερίας πάνω σε κάθε τεχνική. Αυτή η ελευθερία είναι που τελικά τον βοηθά να πλησιάσει ακόμη περισσότερο στην ιδεατή υλοποίηση των τεχνικών δηλαδή στην εφαρμογή υπό συνθήκες δυναμικής χαλαρότητας. Ακόμη και στη περίπτωση που η τεχνική γίνεται με υπερβολικά μεγάλη ταχύτητα.

Τεχνικά και Ποιοτικά Χαρακτηριστικά

Ποια είναι τα τεχνικά αλλά και τα ποιοτικά χαρακτηριστικά που πρέπει να έχει μια πτώση με breakfall έτσι ώστε να είναι όσο το δυνατόν πιο κοντά στη πραγματικότητα. Θα αναρωτηθεί κάποιος, πραγματικότητα; Πιο κοντά στη πραγματικότητα σημαίνει η κινησιολογία της πτώσης να είναι ακριβώς το αποτέλεσμα της αιτίας που τη προκάλεσε με βάση τους νόμους της φύσης και της φυσικής.

Επίσης να ακολουθεί τους κανόνες του Aikido όπως εκείνον της αρμονίας, τη γενικότερη φιλοσοφία της τέχνης δηλαδή να νοιάζεται και για την ακεραιότητα του αντιπάλου αλλά και το πνεύμα της προπόνησης δηλαδή να γίνεται ευχάριστα χωρίς οι ασκούμενοι να νιώθουν δυσφορία ανεξάρτητα από την ταχύτητα εκτέλεσης της τεχνικής.

Κατά τον γράφοντα θα πρέπει να έχει εκείνα τα χαρακτηριστικά τα οποία:

1) θα πρέπει να ακολουθεί του κανόνες και τους νόμους της φυσικής,

2) να αξιοποιεί στο έπακρο τα φυσικά χαρακτηριστικά του ανθρώπινου σώματος (βάρος & μάζα κορμού, άκρων)

3) να αξιοποιεί την δυναμική της επίθεσης του uke (ταχύτητα, κατεύθυνση)

4) η πτώση να είναι η ίδια ανεξάρτητα από την ταχύτητα εκτέλεσης της τεχνικής,

5) θα πρέπει να μας δίνει τη δυνατότητα να μπορούμε να επανέλθουμε άμεσα στις κανονικές συνθήκες στις οποίες πρέπει να βρίσκεται το ανθρώπινο σώμα (όρθιο, ευθυτενές), και

6) να γίνεται με τρόπο ευχάριστο και ασφαλή

Σημείωση Προφανώς δεν θα πρέπει να παραγνωρίσουμε ότι σε κάποιες περιπτώσεις μετά από ένα breakfall ο uke οδηγείται σε καθήλωση επομένως το 5) υπό κάποιες συνθήκες, μέσα στην τέχνη του Aikido, δεν ισχύει.

Κανόνες

Για να μπορέσει ο ασκούμενος να αντιληφθεί την κινησιολογία που θα πρέπει να ακολουθήσει το σώμα του uke κατά την εκτέλεση ενός breakfall θα πρέπει να συνειδητοποιήσει και να εφαρμόσει τους παρακάτω κανόνες.

1) καθ’ όλη τη διάρκεια μιας τεχνικής τα δύο σώματα των εμπλεκομένων θα πρέπει να βρίσκονται σε επαφή, με τα χαρακτηριστικά που έχουμε ήδη αναλύσει. Το ίδιο ισχύει και κατά τη διάρκεια της ρίψης που επιχειρεί ο nage. Θα πρέπει λοιπόν ο uke να ακολουθήσει την κινησιολογία του nage στηριζόμενος στο σημείο επαφής.

2) Όπως ήδη έχουμε αναφέρει το σώμα λειτουργεί όπως μια ζυγαριά. Την ώρα που ασκείται μια ενέργεια με την οποία οδηγείται ο uke σε πτώση το σώμα του ακολουθεί τη κίνηση ρίψης περιστρεφόμενο γύρω από το κέντρο βάρους του. Υπάρχει και μια παράλληλη μετατόπιση του κέντρου βάρους με καθοδική πορεία, εξ’ αιτίας της ενέργειας από το κέντρο βάρους του nage.

3) Κατά τη διάρκεια της πτώσης, το ένα πόδι του uke σηκώνεται στον αέρα αντι-διαμετρικά με το κορμό του που κατεβαίνει ενώ το άλλο του πόδι παραμένει στιγμιαία σε επαφή με το τατάμι (Εικόνα Β).

4) η κοινή πορεία των δύο σωμάτων ολοκληρώνεται στο σημείο εκείνο όπου το σώμα του uke έχει αναπτύξει μια δυναμική (με όρους φυσικής κινητική ενέργεια).

Στη τεχνική που φαίνεται στη διπλανή εικόνα (Katate Dori Sumi Otoshi) ο uke ακολουθεί τη κίνηση του nage μέχρι το σημείο που βρίσκεται εμπρός και λίγο επάνω από το μπροστινό γόνατο του nage (Εικόνα Β, σημείο 1). Μέχρι εκείνο το σημείο τα δύο σώματα κινούνται σαν ένα.

Θυμίζουμε ότι το σώμα του uke θέλει να επανέλθει στη θέση ισορροπίας του δηλαδή στη κατάσταση που θα βρισκόταν υπό κανονικές συνθήκες. Επίσης το σώμα λόγω αδράνειας (εξ αιτίας της μεγάλης του μάζας) έχει μια υστέρηση στη κίνησή του. Επομένως αυτοί οι δύο παράγοντες δημιουργούν τις κατάλληλες συνθήκες έτσι ώστε να διατηρείται η επαφή (βλέπε σημεία 2) σταθερά μεταξύ των δύο σωμάτων μέχρι το σημείο που προαναφέραμε.

Στο σώμα του uke ουσιαστικά ασκούνται 3 δυνάμεις α) η δύναμη που προέρχεται από τον nage, β) η δύναμη που προέρχεται από την επαφή του με το τατάμι (πχ λόγω τριβής) και γ) η δύναμη που δημιουργείται λόγω περιστροφής (λόγω της στροφορμής). Το μοντέλο των δυνάμεων είναι απλοποιημένο, προφανώς οι δυνάμεις που ασκούνται από τα βάρη των μελών του σώματος δεν θα πρέπει να εξαιρούνται αλλά για λόγους ευκολίας στη αντίληψη το μοντέλο απλοποιείται.

Επομένως ο uke έχει καθ’ όλη τη διάρκεια της κίνησης έχει στιγμιαία σταθερή ισορροπία σε σχέση με τον nage σε συνδυασμό πάντα με την κίνηση της ρίψης. Επομένως με βάση τη παραπάνω εικόνα ο uke οδηγείται από την κατάσταση Α στη κατάσταση Β περνώντας ουσιαστικά από σημεία ισορροπίας.

Από εκείνο το σημείο το σώμα του uke, λόγω της δυναμικής που έχει αποκτήσει, περιστρέφεται γύρω από το σημείο επαφής (Εικόνα Β, Σημείο 2). Το ελεύθερο χέρι του κτυπά με δύναμη στο τατάμι (breakfall) ενώ ταυτόχρονα ξεκολλάει και το δεύτερο πόδι από το τατάμι.

Παρατηρώντας τη διπλανή εικόνα (τεχνική Katate Dori Tenchi Nage), επιβεβαιώνουμε το σημείο 2) των κανόνων ότι δηλαδή η κινησιολογία του nage αποτελείται από δύο διακριτές κινήσεις οι οποίες ενεργοποιούνται από το κέντρο βάρους του.

Η πρώτη κίνηση έχει να κάνει με τη περιστροφή του σώματος του uke (κίτρινα σημεία) γύρω από το κέντρο βάρους του ενώ η δεύτερη έχει να κάνει με τη μετακίνηση του κέντρου βάρους του nage (πορτοκαλί σημεία). Ουσιαστικά όλο το σώμα κινείται ελαφρώς προς τα εμπρός όπως φαίνεται και από τη κίνηση του μπροστινού γόνατος (γαλάζια σημεία). Επομένως ο συνδυασμός μιας κυκλικής και μίας ευθύγραμμης κίνησης δίνουν την απαραίτητα ενέργεια στο σώμα του uke ώστε να επιτελέσει τη πτώση του με ασφάλεια.

Το χέρι του nage και το κεφάλι του uke βρίσκονται σε επαφή μέχρι το σημείο που βρίσκεται εμπρός και επάνω από το μπροστινό γόνατο. Αυτό δεν θα πρέπει να μας ξενίζει μιας και αφορά την εκπαιδευτική διαδικασία.

Αργότερα όταν οι τεχνικές θα γίνονται με μεγαλύτερα ενέργεια και από τους δύο ρόλους η επαφή θα είναι εικονική δηλαδή η κίνηση το uke θα πραγματοποιείται χωρίς την επαφή χεριού/κεφαλιού. Σε αυτή τη περίπτωση ο uke έχει την ίδια αίσθηση όπως και όταν υπήρχε η σωματική επαφή.

Η εκπαίδευση και ο δρόμος προς την ελευθερία!

Προφανώς για να φθάσει ο ασκούμενος σε αυτό το επίπεδο θα πρέπει να έχει προηγηθεί ένα μεγάλο χρονικό διάστημα συστηματικής εκπαίδευσης πάνω στα ukemi και αργότερα στα breakfall. Ο χρόνος είναι συνάρτηση της αντίληψης του ασκούμενου, της συχνότητας προπονήσεων και της μεθοδολογίας εκπαίδευσης.

Υπάρχουν πολλοί μέθοδοι διδασκαλίας των ukemi και των ukemi με breakfall. Ανάλογα με την εμπειρία του εκπαιδευτή, την ικανότητα ανάλυσης και απλοποίησης αλλά και τη μεταδοτικότητά του η διαδικασία εκμάθησης μπορεί να είναι μια ευχάριστη εμπειρία μπορεί όμως να καταλήξει να είναι και μια επίπονη διαδικασία. Το τελευταίο προφανώς θα πρέπει να το αποφεύγουμε γιατί το σώμα του ασκούμενου δημιουργεί αρνητικές μνήμες από τις βεβιασμένες και ανεπιτυχείς πτώσεις κάτι που δυσχεραίνει τη διαδικασία εκμάθησης.

Η όλη διαδικασία απαιτεί χρόνο, χωρίς βίαιη αλλαγή του βαθμού δυσκολίας των ασκήσεων. Ο ασκούμενος θα πρέπει να έχει κάθε φορά την αίσθηση ότι κάνει κάτι το απολύτως φυσιολογικό και αυτό θα έχει σαν αποτέλεσμα να μπορεί το σώμα και το μυαλό του να αποδεχθεί και να υιοθετήσει άμεσα την κάθε νέα κατάσταση.

Με βάση την παρακάτω εκπαιδευτική διαδικασία αυτό επιτυγχάνεται σε ένα μεγάλο βαθμό. Η διαδρομή λοιπόν αποτυπώνεται στην παρακάτω αλληλουχία φωτογραφιών όπου φαίνεται η εξέλιξη των ukemi.

Όλα τα παραπάνω στάδια απαιτούν το καθένα ξεχωριστά τον δικό του χρόνο εκπαίδευσης και εξοικείωσης. Όπως και σε κάθε άλλη εκπαιδευτική διαδικασία όταν, για τον οποιοδήποτε λόγο, σε ένα στάδιο αντιμετωπίζουμε μια δυσκολία ο ασκούμενος επανέρχεται στο προηγούμενο στάδιο το οποίο έχει ήδη κάνει κτήμα του. Δηλαδή επανέρχεται σε μια θέση σωματικής και πνευματικής ισορροπίας.

Η εκπαίδευση είναι βιωματική και επομένως απαιτεί χρόνο και κανένα εγχειρίδιο, βιβλίο ή DVD δεν μπορεί να προσφέρει αυτή τη εμπειρία. μιας και θα πρέπει ο εκπαιδευόμενος να μπει σε διαδικασία οργάνωσης και εξοικείωσης του σώματος και του μυαλού του στην ιδέα της κύλισης πάνω στο τατάμι αλλά και στην ιδέα του να πλησιάζει το κεφάλι του με ταχύτητα το τατάμι. Το δεύτερο είναι μια δύσκολη προσπάθεια κυρίως για τους ψηλούς μαθητές.

Μερικές Περιπτώσεις – Case Studies

Στα επόμενα φωτογραφικά στιγμιότυπα απεικονίζεται το τελείωμα διαφόρων τεχνικών μέχρι το σημείο που οι δύο ρόλοι λειτουργούν σαν ένα. Όπως θα διαπιστώσετε ανεξάρτητα από τη τεχνική όλες οι πτώσεις με breakfall καταλήγουν στο ίδιο σημείο.